Μετά από κάποια πολύ ενδιαφέροντα έργα με κορυφαίο το «Ask Ada» του Γιάννη Κυριακίδη που προβλήθηκαν σε streaming από την GNOTV ο κύκλος «Ωδές Στον Βύρωνα», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ για τον εορτασμό της επετείου των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του ’21 και σε επιμέλεια του Αλέξανδρου Μούζα, φτάνει στο τέλος του με ένα έργο που θα παρουσιαστεί ζωντανά. Ο τίτλος του «Σκιές Στον Αδη», την μουσική του υπογράφει ο ίδιος ο Αλέξανδρος Μούζας και θα παρουσιαστεί το Σάββατο 27 και την Κυριακή 28 Νοεμβρίου στην αίθουσα της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ. Πρόκειται για ένα μουσικοθεατρικό έργο με κείμενα που προέρχονται κατά κύριο λόγο από την εκτενέστατη επιστολογραφία Λόρδου Βύρωνα σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλουυ, τον Χρήστο Λούλη να υποδύεται τον Βύρωνα και τον Νίκο Βασιλείου να διευθύνει το ενδεκαμελές ενόργανο σύνολο.
Αλέξανδρος Μούζας: «Ανθρωποι σαν τον Βύρωνα διευρύνουν τα όρια και ανοίγουν πόρτες για όλους εμάς τους υπόλοιπους»
Ο Αλέξανδρος Μούζας είναι συνθέτης που κινείται αποφασιστικά στον χώρο της σύγχρονης μουσικής με τα έργα του πολύ συχνά να συνδιαλέγονται με άλλες μορφές τέχνης όπως ο κινηματογράφος και το θέατρο. Όχι απλά πηγή έμπνευσης αλλά βάση του «Σκιές Στον Αδη» είναι ο γραπτός λόγος και η προσωπικότητα του Lord Byron και συνομίλησα μαζί του για το πως αντιμετώπισε αυτή την τόσο σημαντική – μα και αντιφατική στο έπακρο – φυσιογνωμία όχι μόνο του φιλελληνικού κινήματος και της Επανάστασης του ’21 αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο στις αρχές του δεκάτου ενάτου αιώνα.
Ποιος ήταν ο κεντρικός άξονας της προσέγγισης σου συνολικά στον κύκλο «Ωδές; Στον Βύρωνα» και ποιος στο δικό σου έργο, αν βέβαια υπήρχε διαφορά;
Είναι δύσκολο να περιγράψεις έναν ήρωα που ενσωματώνει στην προσωπικότητα του όλα τα γνωστά ανθρώπινα πάθη και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό. Το καταγεγραμμένο στη συνείδηση μας «αγιοποιημένο» φιλελληνικό του προφίλ μάς απέτρεψε πολλάκις από το να έρθουμε σε ουσιαστική επαφή με το σπουδαίο έργο του αλλά και να τον γνωρίσουμε σαν άνθρωπο μέσα από τα πραγματικά γεγονότα της ζωής του. Αναμφίβολα υπήρξε ένας σούπερ σταρ της εποχής του που ήρθε αντιμέτωπος με την καθεστηκυία τάξη, ταξίδεψε μέσα στο χρόνο και σε διάφορους τόπους, γνώρισε, πολιτεύτηκε, συμμετείχε ενεργά σε επαναστάσεις και κινήματα, έζησε τον έρωτα σε κάθε μορφή και παραλλαγή, αγάπησε και αγαπήθηκε, αδίκησε και αδικήθηκε, πλήγωσε και πληγώθηκε. Όλα συνθέτουν ένα εκρηκτικό κράμα αμαρτωλού παρελθόντος, ένοχου παρόντος και λυτρωτικού μέλλοντος. Υπήρξε ένας «ατελής» άνθρωπος που τα όρια της προσωπικότητάς του εκτείνονταν από την τρυφερότητα και το δόσιμο μέχρι την αλαζονεία, την απανθρωπιά και την αυτοκαταστροφή. Ανέκαθεν οι κάθε λογής «σταρ» λειτουργούσαν σαν πολιορκητικοί κριοί που γκρέμιζαν τα τείχη τα οποία περιχαράκωναν την εποχή τους. Ινδάλματα πιο πάνω από τον μέσο άνθρωπο αναλάμβαναν να αντιπαρατεθούν με αδιέξοδα, νόρμες και ηθικές. Ο απλός άνθρωπος πιάνεται από το άρμα τους για να ανοίξει τις πόρτες της ταπεινής του ύπαρξης σε νέους ζωτικούς χώρους. Τέτοια μορφή ήταν ο Βύρων. Έκανε αρκετή «βρώμικη δουλειά» για λογαριασμό μας. Αυτά το πολυδιάστατο της προσωπικότητας του και όλα τα αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία που το απαρτίζουν θεώρησα ότι έπρεπε να αναδειχθούν μέσα από διαφορετικής λογικής παραγωγές με σκοπό να βοηθήσουν το κοινό να αφουγκραστεί, με όλες του τις αισθήσεις, τους πολλαπλούς και άγνωστους στο ευρύ κοινό ψιθύρους μιας φαινομενικά οικείας φωνής.
Γιατί επέλεξες να κάνεις ένα έργο με υποκριτική ερμηνεία και όχι τραγουδιστικό όταν μάλιστα χρησιμοποίησες και ποιήματα του Βύρωνα που έχουν ήδη μελοποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν;
Εξαρχής ήθελα να κάνω ένα έργο βασισμένο στην θεατρική ερμηνεία που μάλιστα, εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι απαιτούσε έναν ικανότατο ηθοποιό. Καθώς το έργο στηρίζεται στην εκτενή επιστολογραφία του Βύρωνα θεώρησα ότι ένας πολυσχιδής ερμηνευτικά ηθοποιός που θα ενσάρκωνε τον ήρωα, συνεπικουρούμενος από την σκηνική δράση, τα κοστούμια και τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς, θα εξέφραζε πιο τεκμηριωμένα την προσωπικότητά του. Ήθελα να αντιπαραβάλω την αμεσότητα της θεατρικής ερμηνείας και την σωματικότητα της φυσικής παρουσίας με την «μεταφυσική» παρουσία της μουσικής.
Θα υπάρχει ηλεκτρονική επεξεργασία της φωνής όσο και συνολικά της σκηνικής παρουσίας του Χρήστου Λούλη;
Όχι, ο ήχος της φωνής του ηθοποιού που εκφράζει με ιδιαίτερο τρόπο τον λόγο του Βύρωνα φτάνει στο κοινό «καθαρός», χωρίς διαμεσολάβηση ή ηλεκτρονική επεξεργασία.
Από πλευράς μουσικής φόρμας αλλά και δομής πού θα έλεγες ότι κινείται το έργο; Διατήρησες τα πρωτοποριακά στοιχεία που κατά κανόνα έχουν οι συνθέσεις σου ή λόγω περίστασης και θέματος προσπάθησες να είναι πιο «φιλικό» προς το κοινό;
Καταλυτικό στοιχείο στον σχηματισμό της βασικής ιδέας και της δομής του έργου υπήρξε μια αποστροφή επιστολής του Βύρωνα την περίοδο της συγγραφής του «Τσάιλντ Χάρολντ»: «Ήμουν σχεδόν τρελός ανάμεσα στη μεταφυσική, τα βουνά, τις λίμνες, την άσβεστη αγάπη, τις ανείπωτες σκέψεις και τον εφιάλτη των δικών μου λαθών». Έτσι το έργο δομήθηκε σε τρία επίπεδα: Το πρώτο επίπεδο (γήινο/αρσενικό) αφορά στο παρόν, όπως περιγράφεται στις επιστολές του, ο Αγώνας, οι Τούρκοι, οι Έλληνες, η διχόνοια, οι φιλονικίες, οι Σουλιώτες, τα χρήματα, το Κομιτάτο κ.λπ. Το δεύτερο επίπεδο (συναισθηματικό/θηλυκό) αφορά στη σχέση του με τους άλλους, έρωτες, πάθη, εραστές, η σχέση του με την κόρη του κ.λπ. Το τρίτο επίπεδο (μεταφυσικό/ερμαφρόδιτο) αφορά στα θέματα πέρα από την πραγματικότητα, η ζωή, ο θάνατος, ο Θεός, η αιωνιότητα κ.λπ. Στο πρώτο επίπεδο που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από την επιστολογραφία του τελευταίου ταξιδιού του στην Ελλάδα το οποίο είναι και η τελευταία περίοδος της ζωής του (Αύγουστος 1823 – Απρίλιος 1824). Οι επιστολές ουσιαστικά μας εντάσσουν στον τόπο και τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Στο δεύτερο και το τρίτο επίπεδο χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από το «Τσάιλντ Χάρολντ», το θεατρικό έργο «Κάιν» («Cain») και από σημαντικά ποιήματά του, κυρίως της τελευταίας περιόδου. Τα τρία αυτά επίπεδα, ως διαφορετικά κελύφη, συνυπάρχουν και αλληλοσυγκρούονται. Ο ήρωας μεταπηδά με ιδιαίτερη ευκολία από το ένα στο άλλο σαν σε εγκεφαλικό ασανσέρ. Γυρίζοντας έναν εσωτερικό διακόπτη απομονώνεται από το περιβάλλον του για να επεξεργαστεί σκέψεις και ιδέες στα διαφορετικά εργαστήρια του μυαλού του. Καθένα επίπεδο αντιμάχεται να κυριαρχήσει στα άλλα με τον Βύρωνα δεδηλωμένα να προσπαθεί να βρει μια εσωτερική ισορροπία.
Δεδομένης της σχέσης του Βύρωνα με την Ελλάδα που σε έναν βαθμό ήταν και η αιτία για τον τόσο πρόωρο θάνατο του θεώρησες σκόπιμο να συμπεριλάβεις και κάποια ελληνικά μουσικά στοιχεία στο έργο ή αυτό δεν σε ενδιέφερε καθόλου;
Η μουσική λειτουργεί σχεδόν με κινηματογραφική οπτική προσπαθώντας, με σύγχρονο τρόπο, να αναδείξει νέα μηνύματα μέσα από μια προσωπική ανάγνωση. Είναι η προσωπική ερμηνεία και οπτική ενός Έλληνα συνθέτη που χρησιμοποιεί την δική του γλώσσα για να αντιπαρατεθεί με τον ψυχισμό του ήρωά του. Η μουσική δεν επιστρατεύει μουσικά δάνεια ούτε παραπέμπει σε μουσικές αναφορές της εποχής ή την παράδοση.
Τι σε οδήγησε ως προς την – αρκετά πολυμελή θα έλεγα για έργο της Εναλλακτική Σκηνής - ενορχήστρωση; Είχες κάποιο συγκεκριμένο ηχητικό πλαίσιο στο μυαλό σου κατά την διάρκεια της σύνθεσης του έργου ή αυτό σε απασχόλησε μόνο μετά το πέρας της;
Η ενορχήστρωση είναι ένα εργαλείο του συνθέτη που του δίνει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται πολλά χρώματα στο έργο του. Η πολυμελής ενορχήστρωση λύνει τα χέρια του καθώς διαθέτει μια πλούσια ηχοχρωματική παλέτα ενώ το βάθος των ηχητικών επιπέδων που ήθελα να αποδώσω γίνονται πιο αποτελεσματικά διαμέσου ενός ικανού αριθμού μουσικών.
Και τέλος, πώς θα περιέγραφες τον Βύρωνα με τρεις λέξεις αλλά και ποιες είναι οι άλλες τρεις που περιγράφουν τον Βύρωνα που θέλεις να αναδείξεις μέσα από το έργο καθώς δεν είναι καθόλου απαραίτητο η ιστορική και η «μυθοπλαστική» διάσταση του να ταυτίζονται;
Θα χρησιμοποιούσα όχι τρεις λέξεις αλλά τρία ζευγάρια λέξεων για να τον περιγράψω, έρωτας - θάνατος, καλό - κακό, ύβρις – πτώση. Βαδίζοντας στα θολά όρια μεταξύ ήρωα και δημιουργού ο Βύρων βίωσε έντονα ακραίες ψυχικές και πνευματικές μεταβάσεις. Παράλληλα η εσωτερική αναζήτηση, ο εσωτερικός αγώνας να συνυπάρξει με το παρόν του, δημιουργούσαν συγκρουσιακές καταστάσεις που, σαν ανεμοστρόβιλος, έπαιρναν ό,τι βρισκόταν μπροστά του, μέσα από όλους τους τρόπους που μπορεί αυτό να εξωτερικευτεί, λόγια, πράξεις, συναίσθημα, ερωτικό πάθος και την αυτοκαταστροφή να καραδοκεί σε κάθε βήμα σαν να ήταν το τελευταίο του. Μέχρι που το έκανε…
No comments:
Post a Comment