Τάσος Ρωσόπουλος: «Η μουσική υπερβαίνει λέξεις και εικόνες»

 Η σημερινή συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής εντάσσεται στον κύκλο της ΚΟΑ Ετος Σεν Σανς και φέρει τον επιμέρους τίτλο Σκοτεινά Ρεύματα. Υπό την διεύθυνση του Τζάκοπο Σιπάρι Ντι Πεσκασερόλι και με σολίστ τον βιρτουόζο πιανίστα Θοδωρή Τζοβανάκη θα παρουσιαστούν το Τρίτο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε μι ύφεση μείζονα του Καμίγ Σεν Σανς και η Τρίτη συμφωνία σε λα ελάσσονα, η επιλεγόμενη και «Σκοτική», του Φέλιξ Μέντελσον. Θα προηγηθεί όμως το «Ο Μέγας Παν τέθνηκε», μια ανάθεση της ΚΟΑ στον Τάσο Ρωσόπουλο. Ο τίτλος και μόνο του έργου ήταν αρκετά «ερεθιστικός» για να γίνει αιτία για μια συζήτηση με τον πολύ ενδιαφέροντα και συχνά αρκούντως καινοτόμο – με έναν καθαρά δικό του τρόπο – συνθέτη για αυτό. 

 

Το έργο σου «συνομιλεί» με κάποιο τρόπο με τα άλλα δύο που θα παιχτούν στη συναυλία; 

 

Επί της ουσίας όχι. Ένας πρακτικός μόνο συσχετισμός είναι το γεγονός ότι προσάρμοσα την ενορχήστρωση σε αυτήν της ορχήστρας του Κοντσέρτου του Σεν Σανς έτσι ώστε να διευκολυνθούν οι πρόβες και η λειτουργία της ΚΟΑ σε συνθήκες πανδημίας. Ήταν ταυτόχρονα και ένα παιχνίδι που μου αρέσει να κάνω συχνά, ο περιορισμός και η αναζήτηση ισορροπιών. Η Τρίτη συμφωνία του Μέντελσον είναι ένα αδιαμφισβήτητο masterpiece, μια πολύ ώριμη ρομαντική και κομψή δομή που μου δίνει ευχαρίστηση το να την ακούω και κυρίως το να διαβάζω την τόσο καλοδουλεμένη ενορχήστρωση της. Ίσως στο τρίτο μέρος της που είναι σκοτεινά λυρικό να υπάρχει μια ακούσια «συνομιλία» με το δικό μου έργο. 

 

Στο σημείωμα σου κάνεις σαφές ότι είναι ένα έργο που, αν δεν εμπνέεται, έχει κατά κάποιο τρόπο στο επίκεντρο του την φύση. Θα έλεγες ότι είναι και ένα είδος «θρήνου» για τις μεγαλύτερες και μικρότερες οικολογικές καταστροφές που όλες μαζί έχουν αλλοιώσει όχι μόνο το κλίμα αλλά και την χλωρίδα, ακόμα και την πανίδα του πλανήτη;

 

Οι ιστορίες είναι αφορμές. Πρωτίστως θέλω το έργο να έχει την ικανότητα απόλυτα αυτόνομης σχέσης με το κοινό, μιας καθαρής ακρόασης. Την ιστορία λοιπόν του Πλουτάρχου, όπως την γνώρισα αρχικά από ένα διεισδυτικό κείμενο του καθηγητή Μιχάλη Κοπιδάκη, την ανάπλασα δημιουργικά στο μυαλό μου ώστε να φτιάξω ένα φανταστικό σενάριο που θα με βοηθούσε αρχικά δομικά. Το σενάριο φυσικά μου δίνει την δυνατότητα να μιλήσω και για εξωμουσικά θέματα που με απασχολούν χωρίς να απομακρύνομαι επικίνδυνα από το μουσικό αντικείμενο μου. Έτσι αντιστρέφω τον αναστεναγμό τον ακολούθων του Πάνα στην είδηση του θανάτου του. Μεταφέρω την ιστορία στο σήμερα, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την διακινδύνευση και βλέπω την γη και την φύση να αναστενάζουν αναζητώντας τον Πάνα για να τις σώσει. Μια φύση που περιέχει όλη την πλάση και φυσικά και τον άνθρωπο, την ανθρώπινη φύση, η οποία χρειάζεται και αυτή άμεσο επαναπροσδιορισμό. Μια αλλαγή της οπτικής μας, μια αναθεώρηση των προτεραιοτήτων μας. Ίσως ακουστεί επιπόλαιο και βιαστικό αλλά πιστεύω πως η ευτοπία της Αρκαδίας, τόπου καταγωγής του Πάνα, όπως περιγράφεται από τον Βιργίλιο μπορεί να θέσει ζητήματα μιας πιο ουσιαστικής ζωής, μιας πολιτικής ίσως ουτοπίας. Νιώθω επίσης έναν άμεσο κίνδυνο να μετατρέψουμε την οικολογία και την ευζωία σε ένα lifestyle βιτρίνας και όχι ουσίας. Ο Πάνας είναι στα βουνά και στις όμορφες νύχτες, αναζητά το απλό, το λιτό, το ευδαιμονικό και το σημαίνον.

 

Θεωρείς ότι κάπου επίδρασαν πάνω σου κατά την γραφή του οι πυρκαγιές του καλοκαιριού αλλά και, σε ένα άλλο επίπεδο ίσως, το κλίμα της πανδημίας/καραντίνας; 

 

Σίγουρα αυτά που  βιώνουμε εδώ και πολύ καιρό μας είναι πρωτόγνωρα και δεν μπορούν να αφήσουν κανέναν ανεπηρέαστο. Ταυτόχρονα όμως είναι αφορμή και μια τελευταία ίσως ευκαιρία να σκεφτούμε συλλογικά σε αντίθεση με τη επιβεβλημένη κοινή λογική της απομόνωσης και της ατομικής θεώρησης. Παρόλα αυτά αποφεύγω να καταγράφω εν εξελίξει γεγονότα και καταστάσεις, μου είναι πιο διεισδυτική και ενδιαφέρουσα η παρατήρηση εξ αποστάσεως.

 

Αυτή η θεματολογία αποτυπώθηκε καταρχήν δομικά στο έργο ή όχι;

 

Η θεματολογία αποδόθηκε δομικά ως ταμπλό εικόνων χωρίς όμως, όπως προανέφερα, να είναι και απαραίτητη για την ακρόαση. Υπάρχει η κραυγή, ο αναστεναγμός, η νύχτα στο βουνό, οι νύμφες, ο έντονος χορός του Πάνα αλλά και η μεγάλη ενέργεια της γης που μας περιβάλλει. Δεν περιμένω πως θα είναι όλα αυτά αντιληπτά από το κοινό  με τον ίδιο τρόπο. Θα ήμουν ευτυχής αν μετά την ακρόαση δημιουργηθούν και άλλες εικόνες, διαφορετικές από τις δικές μου. Το μουσικό περιεχόμενο, το σχήμα των ομόκεντρων κύκλων όπου καθένας μας μπορεί να είναι σε μια στοιβάδα νοήματος που προσεγγίζει ή απομακρύνεται από το θεωρητικό κέντρο…Έτσι η μουσική υπερβαίνει  λέξεις και εικόνες προτρέποντας να αναζητήσουμε νέες για να περιγράψουμε αυτό που ακούμε.

 

Από υφολογικής πλευράς πώς θα το χαρακτήριζες;

 

Δεν μπορώ να το χαρακτηρίσω υφολογικά, δεν ξέρω και αν έχει σημασία. Γνωρίζω όλα τα μονοπάτια και τα κατατόπια του, όπως και το υλικό που είναι φτιαγμένο. Οι επιρροές του είναι μερικά από τα πολλά πράγματα που «σιγοτραγουδού»ν στο μυαλό μου. 

 

Θεωρείς ότι σηματοδοτεί μιαν αλλαγή της μελωδικής και αρμονικής γλώσσας σου σε σχέση με προηγούμενα έργα σου ή όχι;

 

Προχωρώντας από έργο σε έργο νιώθω πως υπάρχει μια συνέχεια, οι αλλαγές είναι κοπιαστικές και έρχονται με βραχύ βήμα. Τον τελευταίο καιρό αυτό που νιώθω πρωτίστως, ως ακροατής, είναι μια μεγάλη ανάγκη να επανέλθει η μελωδία. Μια μελωδία που θα συμβολίζει τον διάλογο, αυτό που προανέφερα, συλλογική επαφή και δράση. Η επικοινωνία είναι η δύναμη της μελωδίας. Τώρα από αυτή την θεωρητική διατύπωση για να φτάσουμε στην πράξη και την ουσία χρειάζεται πολύς δρόμος…Προς τα εκεί πάντως είναι η πρόθεση μου. Σε δεύτερο επίπεδο με ενδιαφέρει πολύ η αρμονία και οι συνηχήσεις που προκύπτουν από τις μελωδίες, μια πιο «οριζόντια» δηλαδή αντιμετώπιση της συνήχησης.  

 

Τέλος, γνωρίζοντας το τραγούδι των Waterboys «The Return Of Pan», θα έλεγες ότι παρότι οι τίτλοι επιφανειακά είναι αντίθετοι η στιχουργική προσέγγιση του Mike Scott στον τραγόμορφο θεό έχει κοινά στοιχεία με το πως τον αντιμετώπισες εσύ ως σύμβολο;

 

Ουσιαστικά λέμε το ίδιο πράγμα. Εκεί που θα ήθελα να καταλήξω, όπως πιθανότατα και ο Mike Scott, είναι ότι ο Μέγας Παν δεν πέθανε. Τον χρειαζόμαστε για να σώσει την γη, την φύση αλλά και την ανθρώπινη φύση μας. Τον έχουμε ανάγκη για να αναθεωρήσουμε το απαραίτητο και σημαντικό…